AI: Het Pedagogisch Appèl
Hoe AI het onderwijst uitdaagt
De ontwikkelingen rondom AI gaan erg snel. In deze serie verkennen we wat AI vraagt van het onderwijs. We moeten hier wat mee! Maar welke verantwoordelijkheid heb je dan?
Stichting NIVOZ sterkt leraren, schoolleiders, opleiders en bestuurders in hun pedagogische opdracht. Deze serie sterkt hen om oriëntatie te geven in dit complexe vraagstuk.
Rob Kickert, Eva Vesseur, Wouter Modderkolk en Jan Jaap Hubeek nemen je mee in de podcastserie mee door vertraging in versnellende tijden. Hieronder de bronnen die ons denken vormen:
🎧 De hele podcastserie is te beluisteren:
👉Luister via: Spotify
👉Luister via:iPhone
👉Luister Online
De boeken die mij hierbij inspireerde:
Bronnenlijst
Filosofie en Theorie
- Arendt, H. (1961). Between Past and Future: Six Exercises in Political Thought. Viking Press.
- Arendt, H. (2006). De menselijke conditie (K. Blink, vert.). Boom. (Oorspronkelijk werk gepubliceerd 1958)
- Berding, J. (2022). Hannah Arendt – levenswijsheden. Kokboekencentrum.
- Heidegger, M. (1954). Die Frage nach der Technik. In Vorträge und Aufsätze (pp. 9-40). Neske.
- Heidegger, M. (2000). De vraag naar de techniek (W. P. Reijmerink, vert.). Uitgeverij Boom.
- Hume, D. (1748/2007). An Enquiry Concerning Human Understanding. Oxford University Press.
- Illich, I. (1973). Tools for Conviviality. Harper & Row.
- Latour, B. (2005). Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory. Oxford University Press.
- Rosa, H. (2020). Onbeschikbaarheid (R. van der Lugt, vert.). Boom.
- Vallor, S. (2023). The AI Mirror: How to Reclaim Our Humanity in an Age of Machine Thinking. Princeton University Press.
- Rosa, H. Onbeschikbaar.
- Kate Crawford. The Atlas of AI.
Pedagogiek en Onderwijs
- Berding, J. (2024). Inleiding bij: Verhoeven, C. Tractaat over het spieken. Telos Uitgevers.
- Berding, J. (Red.). (2021). Rondom Cornelis Verhoeven. Leusden: ISVW Uitgevers.
- Biesta, G. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten: Ethiek, politiek en democratie. Boom Lemma.
- Biesta, G. (2015). Het prachtige risico van onderwijs. Phronese/Coutinho.
- Biesta, G. (2023). De school als vrijplaats. Verus.
- De Groot, A. D. (1970). Vijven en zessen: Het probleem van de keuze bij mensen en groepen. Het Spectrum.
- Dewey, J. (1938). Experience and Education. Macmillan.
- Forster, E.M. (1909). The Machine Stops. [Oorspronkelijk gepubliceerd in The Oxford and Cambridge Review]
- Freire, P. (1970). Pedagogy of the Oppressed. Continuum.
- Huizinga, J. (1938). Homo Ludens: Proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur. Haarlem: Tjeenk Willink.
- Malaguzzi, L. (1996). The hundred languages of children: The Reggio Emilia approach to early childhood education. Ablex.
- Martens, R. (2019). We moeten spelen: Waarom motivatie en plezier de basis zijn voor goed onderwijs. Pica.
- Martens, R. (2024). Leerlingen intrinsiek motiveren. Phronese.
- Martens, R. (2025). De motivatierevolutie. Boom.
- Masschelein, J., & Simons, M. (2013). Apologie van de School: Een publieke zaak. Acco.
- Masschelein, J., & Simons, M. (2013). De leerling centraal in het onderwijs. Acco.
- Jan Masschelein & Maarten Simons. De apologie van de school (PDF: https://respaedagogica.be/sites/default/files/pdf/Apologie-van-de-school.pdf)
- Jan Masschelein & Maarten Simons. De leerling centraal in het onderwijs, grenzen aan gepersonaliseerd leren.
- Meirieu, P. (1998). Frankenstein Educateur. ESF éditeur.
- Meirieu, P. Frankenstein.
- Meirieu, P. (2017). Pedagogiek: De plicht om weerstand te bieden. (Nederlandse vertaling beschikbaar via pedagogische publicaties)
- Meirieu, P. De plicht om weerstand te bieden.
- Montessori, M. (1912). The Montessori Method (A. E. George, Trans.). New York: Frederick A. Stokes Company. (pag. 88)
- Steiner, R. (1996). De opvoeding van het kind in het licht van de antroposofie. Vrij Geestesleven.
- Stevens, L. (2019). Leren is niet voorspelbaar: Over de pedagogische relatie in het onderwijs. NIVOZ.
- Van Manen, M. (2014). Weten wat te doen als je niet weet wat te doen. NIVOZ.
- Verhoeven, C. (1978). Spiegelingen. Ambo.
- Verhoeven, C. (1980). Het einde van de opvoeding. Ambo.
- Verhoeven, C. (2024). Tractaat over het spieken (met inleiding van J. Berding). Telos Uitgevers.
- Cornelis Verhoeven. Traktaat van het spieken (Joop Berding heeft een nieuwe editie geïntroduceerd).
Technologie en AI
- Harari, Y. N. (2015). Homo Deus: A brief history of tomorrow. Harvill Secker.
- Khan, S. (2023). Why AI Will Revolutionize Education—and Why That’s a Good Thing. Random House.
- Kurzweil, R. (2005). The singularity is near: When humans transcend biology. Viking.
- Murgia, M. (2024). In de schaduw van AI: Leven in een algoritmische tijd (R. Neugarten, Vert.). Business Contact. (Oorspronkelijk werk gepubliceerd in 2024)
- Madhumita Murgia. In de schaduw van AI – leven in een algoritmische tijd.
- Postman, N. (1992). Technopoly: The Surrender of Culture to Technology. Knopf.
- Verbeek, P.P. (2014). Op de vleugels van Icarus: Hoe techniek en moraal met elkaar meebewegen. Lemniscaat.
- Brian Merchant. Blood in the Machine: The Origins of the Rebellion Against Big Tech.
Overige Boeken
- Haidt, J. (2023). The anxious generation: How the great rewiring of childhood is causing an epidemic of mental illness. Penguin Press.
- Jansen Reventlow, N. (2024). Radicale rechtvaardigheid. De wereld die we nodig hebben. Amsterdam: Murrow.
- Pieterse, S., & Stegeman, J. (2025). Uitverkoren. Hoe Nederland aan zijn zelfbeeld komt. Amsterdam: Athenaeum Polak & Van Gennep.
- Schwartz, B. (2004). The Paradox of Choice: Why More Is Less. HarperCollins.
Wetenschappelijke Artikelen en Papers
- Brown, T.B., et al. (2020). Language Models are Few-Shot Learners. arXiv preprint arXiv:2005.14165. OpenAI.
- Naur, P. Programming as Theory Building. https://pages.cs.wisc.edu/~remzi/Naur.pdf
- Alex Hanna & Emily M. Bender. The AI Con – How to Fight Big Tech’s Hype and Create the Future We Want.
Podcasts
- Mystery AI Hype Theater 3000: https://open.spotify.com/show/0aPNkMLxexiYJxSGum2J4V?si=5c591ff1b9a84a0a
Podcasts bronnen die mij inspireerde: